Samospełniająca się przepowiednia (efekt Golema, efekt Pigmaliona)

Materiał jest dostępny również w formie podcastu oraz wideo na YouTube.
Badacze Robert Rosenthal oraz Lenore Jacobson postanowili dawno temu grubo wkręcić nauczycieli. Pod pretekstem odnalezienia najzdolniejszych uczniów, badacze przeprowadzili uczniom test inteligencji.
Następnie poinformowali nauczycieli, że na podstawie przeprowadzanego testu wybrali z każdej klasy 20% najzdolniejszych uczniów. Jak się spodziewacie, to była właśnie manipulacja, bo ci uczniowie nie różnili się od pozostałych członków klasy. Zostali dobrani losowo.
Różnica w potencjale uczniów istniała zatem tylko w umysłach nauczycieli. Jakie były wyniki?
Dzieci w grupie wybrańców faktycznie uzyskały większy wzrost ilorazu inteligencji. Nauczyciele poświęcali im więcej czasu i uwagi, dzięki czemu dzieci miały większą motywację do nauki i bardziej w siebie wierzyły.
Wyobraźcie sobie miny nauczycieli, gdy dowiedzieli się o całej prowokacji.
W naszych oczekiwaniach względem innych osób tkwi niesamowita siła, która sprawia, że mogą stać się rzeczywistością. Mówimy wtedy o tzw. „efekcie oczekiwań”. Jak się pewnie spodziewacie, może mieć on wariant pozytywny jaki negatywny.
Możesz być zatem człowiekiem, który przemienia ludzi w GIZMO albo człowiekiem, który przemienia ludzi w GREMLINY.
Fałszywe przekonania od najmłodszych lat mogą mieć na nas wpływ.
Oczywiście najbardziej narażone są dzieci, ponieważ nie mają jeszcze umiejętności krytycznego myślenia i nie zastanowią się,
Dzieci traktują niesprawiedliwe traktowanie, wątpienie w ich możliwości, wątpienie w ich wartość jako informacje o sobie, internalizują je. To jest dla nich źródłem samowiedzy o ich możliwościach.
W taki sposób kształtują poczucie własnej wartości, budują w sobie motywację do działania czy tworzą poczucie własnej skuteczności.
Załóżmy, że jesteś początkującą sportsmenką lub sportmenem i Twoim marzeniem jest zostać mistrzynią, mistrzem olimpijskim (Stoch). Wyobraź sobie, jak innym człowiekiem byłbyś w zależności od tego, jakie założenia wobec Ciebie miałby np. Twój pierwszy trener albo pierwsza trenerka.
Wersja A. Uważali, że masz wyjątkowy potencjał i trzeba się na to Tobie szczególnie skupić, bo kiedyś możesz być chluba klubu – coś podobnego jak w eksperymencie
Wersja B. Nie jesteś taka wyjątkowa, wyjątkowy – jak inni lepsi od Ciebie, bo to oni zasługują na większą uwagę – również podobnie jak w eksperymencie.
Mamy zatem osoby pominięte z powodu założenia, że inni są bardziej wyjątkowi, ale jeszcze gorsza jest negatywna wersja samospełniającej się przepowiedni, czyli efekt Golema. W tej sytuacji błędne, negatywne przekonania na temat jakiejś osoby, powodują, że ta osoba faktycznie się taka staje.
Czy widzicie już społeczną siłę tego zjawiska?
Osoby nieświadome takich zjawisk mogą skutecznie zniechęcić kogoś do uprawiania jakiejś dyscypliny sportu czy zniechęcić do innych aktywności, w tym do nauki niektórych przedmiotów. Mogą znacząco wpłynąć na to, co myślą o sobie , nawet złamać im życie, albo faktycznie sprowadzić na drogę, którą sami im stworzyli swoimi oczekiwaniami.
Jak jest zatem morał, wniosek i co powinniśmy robić?
Morał jest taki, że swoimi przekonaniami doprowadzamy do konkretnych rezultatów, więc musimy być ostrożni w tym, jak traktujemy innych ludzi i na jakiej podstawie wnioskujemy o ich wartości.
Powinniśmy okazywać innym ludziom wsparcie, zachęcać ich do wysiłku, ale też nie oszukiwać, że wszystko jest kolorowe, kiedy takie nie jest.
Konstruktywna krytyka też jest ważna.
Chciałbym też zaznaczyć, że samospełniająca się przepowiednia nie uchroni nas przed rozczarowaniami i nie sprawi, że wszyscy ludzie, którzy w jakiś sposób nas zawodzą, przestaną to robić.
To się zawsze może zdarzyć.
Warto jednak pamiętać o społecznej sile samospełniającego się proroctwa.
Być może sami spotkaliście się z pozytywną albo negatywną wersją wspomnianego zjawiska.
Dajcie znać w komentarzu.
Dzięki i do następnego odcinka!
Literatura: Rosenthal, R., Jacobson, L. Pygmalion in the classroom. Urban Rev 3, 16–20 (1968). https://doi.org/10.1007/BF02322211

Czym jest prawdziwa empatia? Krótki film opowie Ci o tym w 2 minuty
Empatia może kojarzyć nam się głównie ze współodczuwaniem emocji i przeżyć drugiego człowieka. I słusznie, jednak to nie wszystko. Wysokojakościowa empatią (tak ją nazywam) lub też pełna empatią składa się z czterech aspektów opisanych przez Theresę Wiseman*.

Psychologiczne książki #1: ANTYRAK. Nowy styl życia. Recenzja.
W pierwszej recenzji psychologicznych książek omówię dzieło, które w ostatnich latach miało największy wpływ na moją świadomość w wielu kwestiach. Gdy martwiłem się o swoje zdrowie, książka przyniosła mi w pewnym sensie ukojenie i wiedzę, że nie musimy pozostać bezradni wobec kryzysu zdrowotnego, a on sam może sprawić, że zaczniemy bardziej doceniać życie w nas oraz wokół nas. Stało się to oczywiście dzięki dużej dawce wiedzy zawartej w książce, choć nie byłoby to możliwe, gdyby nie świetny styl pisarski autora, który otwiera przed czytelnikami bardzo osobisty świat.

Oczami Psychologa dla ofeminin.pl
FOMA, kiedy "poczucie wartości ucieka z butelką wody wypitą na kacu". Piramida korzystania z urządzeń elektronicznych przez dzieci. Na co pozwalać częściej, a na co wcale? Żyjemy w niezdrowej strefie ciszy – wszędzie wymagamy milczenia, a świat wychodzi nam naprzeciw. Dlaczego kobiety w bajkach były dla siebie takie okropne? "Niektóre po gwałcie zjadły z nim śniadanie" – Polki opisują swoje historie na Instagramie. Macierzyństwo "ogłupia", ale tylko na chwilę – mommy brain to nie mit? "Zorientowałam się, że jestem w związku ze swoją matką": emocjonalne kazirodztwo na linii rodzic – dziecko bywa ukryte. Link