Czy jest „Procedura Obcej Sytuacji” (strange situation)?

Psycholog rozwojowa Mary Ainsworth stworzyła procedurę laboratoryjną o tej nazwie, która służy do dziś jako standard mierzenia stylu przywiązania. „Procedura Obcej Sytuacji” (strange situation) zakłada wprowadzenie dziecka i jego głównego opiekuna w wiele sytuacji – czasem razem, czasem osobno, a niekiedy z udziałem osoby obcej.2 Badacze obserwują wówczas, jak dziecko reaguje w różnych sytuacjach, zwłaszcza gdy opiekun powraca po krótkiej rozłące.3,4

Jakie style przywiązania wyróżniamy?

Ainsworth przeprowadzając badania w wielu krajach (również w wielu kręgach kulturowych), wyodrębniła dwie kategorie reakcji dzieci – przywiązanie bezpieczne oraz przywiązanie przy braku poczucia bezpieczeństwa (pozabezpieczne). Przywiązanie pozabezpieczne dzieli się jeszcze na dwie kategorie, przejawiające odmienne style: lękowo-ambiwalentny oraz unikający.

Jak zachowuje się dziecko, wykazujące przywiązanie bezpieczne?

  • Czują się komfortowo i rozluźnione w obecności opiekunów oraz tolerancyjne, a nawet zaciekawione osobami obcymi i nowymi doświadczeniami.
  • Po oddzieleniu od opiekunów można było zaobserwować niepokój, co w wieku od 6. do około 20. miesiąca życia jest normalnym zachowaniem zwanym lękiem separacyjnym. Dzieci jednak szybko się uspokajały, gdy wracał rodzic i kontynuowały dotychczasowe zajęcia.
  • Najwyraźniej dzieci traktowały opiekuna jako bezpieczną przystań, co dawało im poczucie bezpieczeństwa, by dalej eksplorować świat oraz pewność, że otrzymają pomoc w razie potrzeby.5

Jak zachowuje się dziecko wykazujące przywiązanie pozabezpieczne? Styl lękowo-ambiwalentny oraz styl unikający.

  • Dzieci wykazują poddenerwowanie, kiedy opiekun opuszcza pomieszczenie z tą różnicą, że po powrocie dzieci prezentujące styl lękowo-ambiwalentny lgnęły do kontaktu z opiekunem, trudno było je uspokoić, pojawiało się rozdrażnienie mimo próśb o uspokojenie. Trzymały się opiekuna nerwowo, gdy obcy się do nich zbliżał i nie czuły się zbyt komfortowo, badając nowe sytuacje.
  • W przypadku stylu unikającego sprawa wyglądała nieco inaczej. Dzieci nie były zainteresowane kontaktem z opiekunem, gdy powracał, często unikały kontaktu wzrokowego i były nieczułe na jego próby interakcji.

Jaki styl przywiązania rokuje lepiej dla dziecka?

Na podstawie powyższych danych moglibyśmy dojść po wniosku, że dla dzieci korzystniejszy jest bezpieczny styl przywiązania. Jeżeli Wasze dziecko przejawia styl przywiązania pozabezpieczny, spokojnie, nie macie, czym się martwić. Każdy styl przywiązania niesie za sobą określone konsekwencje, w zasadzie jak każda ludzka cecha. Podam przykład. Dziecko przejawiające styl bezpieczny, może być nadmierne ufne, więc warto będzie je uczulić na zagrażające sytuacje, np. ufanie obcym. Z kolei gdy dziecko przejawia styl lękowo-ambiwaletny możemy mieć przeciwną sytuację. Być może będziemy musieli motywować dziecko do pokonywania własnych lęków. Z kolei w przypadku stylu unikania być możemy będziemy pracować z dzieckiem na otwarciem się w relacji z drugim człowiekiem. Styl przywiązania wynika po części z uwarunkowań biologicznych, ale swoją rolę odgrywają tutaj również doświadczenia społeczne. Z pewnością na blogu będzie jeszcze okazja, by rozszerzyć tą ostatnią myśl odnośnie kształtowania się stylu przywiązania.

1,2,5 Zimbardo P. G., Johnson R. L., McCann V. (2017), Psychologia. Kluczowe koncepcje. Podstawy Psychologii. Wydawnictwo PWN, Warszawa.
3 Ainsworth, M.D.S. (1989). Attachments beyond infancy. American Psychologist, 44, 709–716.
4 Lamb, M.E. (1999, May/June). Mary D. Salter Ainsworth, 1913–1999, attachment theorist. APS Observer, 32, 34–35.